Tay chân miệng là bệnh lý đang được rất nhiều phụ huynh quan tâm vì chúng thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi. Một loại bệnh có đặc trưng bởi tình trạng sốt, đau họng, nổi bọng nước tập trung ở tay, chân và miệng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu tất cả thông tin về căn bệnh phổ biến ở trẻ này.
Tìm hiểu tổng quan về tay chân miệng
Bệnh tay chân miệng được biết đến là một bệnh truyền nhiễm có thể phát triển thành dịch do virus đường ruột gây nên. Bệnh có nguyên nhân chủ yếu do hai nhóm tác nhân là Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 (EV71) có biểu hiện rất dễ dàng nhận biết.
Với biểu hiện bệnh chính là tổn thương da, niêm mạc dưới dạng phỏng nước tập trung ở niêm mạc miệng, lòng bàn tay, bàn chân,…Đặc biệt là xuất hiện ở các bạn nhỏ dưới 5 tuổi nhiều hơn so với người lớn.
Bệnh này chủ yếu lây theo đường tiêu hoá từ nước bọt, phỏng nước và phân của trẻ bị nhiễm bệnh. Do vậy, các yếu tố sinh hoạt tập thể tại các trường, mẫu giáo, các nhà trẻ, nơi trẻ chơi tập trung sẽ là nguy cơ lây bệnh cao nhất.
Bệnh tay chân miệng có thể gặp quanh năm nhưng có xu hướng tăng cao và khoảng từ tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12. Biến chứng nguy hiểm của bệnh sẽ gây viêm não, cơ tim, phù phổi cấp, tăng huyết áp,…Một căn bệnh cực kỳ nguy hiểm nếu không được xử lý kịp thời.
Nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng đối với trẻ
Nhóm virus đường ruột virus Coxsackievirus A16 (nhóm A16) và Enterovirus 71 (EV71) chính là nguyên nhân gây bệnh. Trong đó virus Coxsackievirus A16 là loại thường gặp ở thể nhẹ và Enterovirus 71 gây bệnh nặng, biến chứng nguy hiểm và thậm chí gây tử vong.
Các virus này ẩn trong đường tiêu hóa và lây từ người sang người qua tiếp xúc với nhau. Virus tay chân miệng đường kính từ 27 – 30nm khi xâm nhập vào cơ thể trú ngụ chủ yếu tại niêm mạc má hoặc niêm mạc ruột.
Khi phát triển, chúng di chuyển đến các hạch bạch huyết xung quanh, rồi xâm nhập vào máu gây cho máu bị nhiễm trùng. Điểm dừng chân cuối cùng của virus là niêm mạc miệng và ở trên da tay, da chân là chính.
Đặc biệt với trẻ nhỏ dưới 5 tuổi là đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao vì hệ miễn dịch còn chưa phát triển. Nêu là người lớn cũng có nguy cơ mắc bệnh nhưng tỷ lệ thấp hơn và vùng ôn đới, bệnh xảy ra nhiều nhất là vào mùa hè và đầu mùa thu nhưng ít hơn so với vùng có khí hậu nhiệt đới.
Dấu hiệu nhận biết trẻ bị mắc chân tay miệng
Các triệu chứng của bệnh lý này ở trẻ em qua từng giai đoạn cụ thể sẽ được trình bày ở dưới đây. Từ đó giúp các phụ huynh có thể sớm phát hiện ra bệnh và điều trị một cách hiệu quả nhất.
Ở giai đoạn đầu của bệnh tay chân miệng
Từ 3 đến 6 ngày sau khi nhiễm virus là giai đoạn ủ bệnh chưa có biểu hiện ra bên ngoài cơ thể, trẻ vẫn sinh hoạt bình thường. Khó để có thể phát hiện ra các triệu chứng ở giai đoạn này của bệnh.
Giai đoạn khởi phát bệnh tay chân miệng
Triệu chứng sớm nhất của bệnh này đó là sốt nhẹ, đau họng, sổ mũi, cơ thể mệt mỏi, tiêu chảy. Các dấu hiệu này sẽ xảy ra vài lần trong ngày, đôi khi sờ thấy hạch ở cổ, hạch ở hàm dưới.
Giai đoạn phát bệnh toàn thân
- Tay chân miệng viêm loét ở miệng với các mụn nước nhỏ (đường kính 2 -3 mm) ở niêm mạc miệng, má, lợi hay mặt bên của lưỡi. Các bóng nước vỡ rất nhanh tạo thành các vết loét khiến trẻ bị tăng tiết nước bọt, khiến bé trở nên biếng ăn.
- Phát ban toàn thân với bóng nước hình bầu dục lồi (đường kính 2 – 10mm) ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, đầu gối.
- Biến chứng xuất hiện sốt, buồn nôn, một số trường hợp sốt cao, nôn nhiều có thể xuất hiện các biến chứng thần kinh. Đặc biệt lơ mơ, mê sảng, co giật… thường xuất hiện rất sớm từ ngày 3 đến ngày 5 của bệnh.
Giai đoạn bệnh tay chân miệng lui
Từ 7 – 10 ngày tính từ ngày khởi phát, trẻ sẽ hồi phục nếu không xảy ra các biến chứng nặng hơn. Trường hợp xảy ra các biến chứng sốt cao trên 39°C, trẻ quấy khóc, bứt rứt, ói nhiều, run tay chân, thì cần cho trẻ nhập viện để được điều trị.
Các con đường bệnh lây truyền
Bệnh tay chân miệng như đã nói ở trên là bệnh lây từ người sang người nên sẽ rất dễ lây nhiễm. Đơn giản với các cách lây nhiễm dưới đây cũng là nguyên nhân khiến bệnh khởi phát:
- Hít thở không khí của người bệnh sau khi họ ho hoặc hắt hơi.
- Chạm vào người bệnh hoặc tiếp xúc gần gũi khác qua đường nước bọt.
- Chạm vào phân của người bệnh chẳng hạn như thay tã và không sát khuẩn.
- Chạm vào các vật và bề mặt virus trú ngụ sẵn, sau đó không sát khuẩn mà để lẫn vào đồ ăn, lên mắt, mũi,…
Cách để phòng chống bệnh chân tay miệng hiệu quả
Nếu ở trong vùng dịch, biện pháp hữu hiệu nhất để phòng dịch đó là không được điểm lây nhiễm chéo. Các biện pháp giống như phòng chống dịch covid 19 mà mọi người đã rất quen thuộc. Trong đó:
- Hạn chế tiếp xúc với bệnh nhân trong trường hợp không thực sự cần thiết
- Cách ly trẻ bệnh tại nhà trong vòng 10 đến 14 ngày
- Cần theo dõi chặt chẽ những trẻ có biểu hiện sốt và có nghi ngờ bệnh.
- Không được chọc vỡ các mụn nước bọng nước trên da bệnh nhân để tránh bị lây nhiễm.
- Vệ sinh môi trường sống bằng cách phun sát khuẩn.
- Người nhà hay nhân viên y tế cần rửa tay bằng xà phòng những lúc thay quần áo, tã cho trẻ tay chân miệng,… Các dụng cụ có liên quan đến người bệnh phải được sát khuẩn triệt để.
Những biến chứng bệnh tay chân miệng nguy hiểm
Bệnh chân tay miệng ở trẻ em nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời thường không có các điều đáng tiếc nào xảy ra. Nhưng trường hợp phát hiện trễ, bệnh có thể gây ra một số biến chứng khá nặng như là:
- Viêm màng não do virus vì đây là một bệnh nhiễm trùng và viêm hiếm gặp ở màng não. Dịch não tủy bao quanh não và tủy sống sẽ bị nhiễm trùng nặng.
- Viêm não có khả năng đe dọa đến tính mạng của trẻ với các biến chứng cực kỳ nguy hiểm.
- Viêm cơ tim có thể xảy ra nhưng tỷ lệ khá thấp.
- Với phụ nữ mang thai, bên cạnh nguy cơ gặp các biến chứng trên, bệnh còn có thể khiến quá trình mang thai bị ảnh hưởng đến thai nhi. Trong đó sảy thai, thai chết lưu hay dị tật bẩm sinh có thể là các biến chứng thường gặp.
Virus gây bệnh tay chân miệng có thể lây lan từ người sang người khi tiếp xúc trực tiếp với các dịch tiết mũi họng, nước bọt. Do đó, bệnh rất khó phòng ngừa nhất là khi trẻ đi học, bà bầu mang thai,…
Lý do khiến bệnh trở thành bệnh nguy hiểm
Có trẻ mắc chân tay miệng biểu hiện sớm là mệt mỏi, sốt (38 – 38,5 độ C), đau họng, sổ mũi diễn ra trong thời gian ngắn. Sau đó sẽ xuất hiện các mụn nước ở niêm mạc gây ra cảm giác đau rát. Trong một số trường hợp, biểu hiện của bệnh lại dễ nhầm lẫn và bị nhận biết muộn.
Trẻ có biểu hiện sốt đến từ nguyên nhân là trẻ bị loét miệng không nuốt được đồ ăn. Phụ huynh lại nhầm lẫn với biểu hiện của việc mọc răng khiến bệnh trở nên nặng hơn. Hoặc bị nổi ban vùng kín, vùng mông thường hiểu lầm con bị hăm tã khiến bệnh bị phát hiện khó khăn.
Trẻ có những vết nổi ở những vị trí kín đáo ở ngón tay, rìa ngón chân, phụ huynh lại nhầm tưởng bị muỗi cắn,…Hay các biểu hiện đơn giản từ cúm sốt cũng khiến trẻ không được thăm khám và điều trị kịp thời.
Bệnh lý tay chân miệng lại thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi và có sức đề kháng yếu. Trẻ càng nhỏ thì các triệu chứng càng nghiêm trọng hơn vì hệ thống miễn dịch chưa hoàn thiện và miễn dịch còn yếu.
Trẻ em là đối tượng hay đưa tay, đồ chơi vào miệng, khiến virus dễ xâm nhập nhanh chóng. Điều đó khiến bệnh phát triển rất nhanh và gây ra các tổn thương ở da và niêm mạc. Chính vì lẽ đó nếu trẻ có sức đề kháng yếu có thể dễ mắc bệnh và nguy cơ biến chứng bệnh nguy hiểm.
Cách điều trị tay chân miệng ở trẻ em cụ thể ra sao?
Nguy cơ lây bệnh chân tay miệng giữa các trẻ là rất cao, mạnh nhất trong tuần đầu tiên sau khi trẻ nhiễm bệnh. Nhưng giai đoạn lây nhiễm của bệnh có thể kéo dài vài tuần do virus sống trong phân. Thực tế, dù trẻ bị nhiễm bệnh và cách ly ở nhà 1-2 tuần thì vẫn có thể lây bệnh cho bạn khác nên cần phải điều trị triệt để.
Nguyên tắc cần tuân thủ giúp bệnh được điều trị tốt nhất
- Hiện nay chưa có thuốc đặc hiệu để điều trị căn bệnh này. Do đó chủ yếu điều trị triệu chứng, nâng cao sức đề kháng cho trẻ để phòng chống bệnh.
- Theo dõi để phát hiện sớm và điều trị sớm các biến chứng của bệnh là tốt nhất.
- Đảm bảo về mặt dinh dưỡng đầy đủ, nâng cao thể trạng đối với trẻ để giúp ngăn ngừa bệnh.
- Thường xuyên vệ sinh răng miệng sạch sẽ cho trẻ, nhất là trẻ dưới 5 tuổi.
- Điều trị hạ sốt khi sốt cao từ 38,5 độ C trở lên cần cho trẻ dùng ngay thuốc hạ sốt paracetamol.
- Tay chân miệng bù nước bằng dung dịch điện giải oresol cho trẻ.
- Nếu có loét miệng họng thì hãy dùng dung dịch glycerin borat lau sạch miệng trước và sau ăn. Gel rơ miệng nhầm sát khuẩn để giúp giảm đau ở miệng và ăn uống dễ dàng hơn.
- Nếu có co giật cần dùng các thuốc chống co giật và bổ sung thêm vitamin C, kẽm, thuốc tăng cường sức đề kháng.
- Cần nhập viện để điều trị nếu sốt cao ≥ 390C, khó thở, quấy khóc, khó ngủ,…
Kết luận
Tay chân miệng là bệnh nếu phát hiện sớm và điều trị thì không phải là bệnh quá đáng ngại. Nhưng nếu có biểu hiện bệnh nặng cần được điều trị chuyên sâu, khoa hồi sức tích cực theo đúng chỉ định của bác sĩ. Hy vọng bài viết đã giúp các bậc phụ huynh nắm rõ được triệu chứng và cách để điều trị bệnh này.
