Bệnh sởi do virut sởi gây ra và là căn bệnh lây qua đường hô hấp nên rất dễ lan truyền đến mọi người xung quanh. Nếu không kiểm soát kịp thời, dịch sởi có thể bùng phát và gây ra những hậu quả cực kỳ nghiêm trọng, đặc biệt là với trẻ nhỏ. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu kỹ hơn về căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm này trong bài viết dưới đây nhé.
Tổng quát bệnh sởi (Morbilli) là gì?
Bệnh sởi là căn bệnh do virus sởi gây ra, nó là một loại virus ARN thuộc chi Morbillillin nằm trong họ Paramyxoviridae và chỉ có một vật chủ tự nhiên đó là con người. Sởi là bệnh lưu hành rộng nên bệnh liên tục xuất hiện trong cộng đồng và rất dễ bùng phát thành dịch.
Theo công bố của UNICEF, sởi là căn bệnh có tính truyền nhiễm cao, hơn cả Ebola, bệnh lao hay cúm. Bệnh sởi cũng có thể lây lan nếu như một ai đó chạm vào một bề mặt hoặc một vật nào đó đã bị dính nhiễm virus, sau đó chạm vào miệng, mũi của chính họ hoặc ăn uống khi chưa rửa tay sạch.
Vi rút sởi có thể tồn tại ngay trong không khí và trên bề mặt đến 2 giờ, chúng chờ đợi để xâm nhập vào đường thở của nạn nhân tiếp theo. Vì thế, một người khỏe mạnh vẫn hoàn toàn có thể mắc bệnh sởi nếu ở chung với người nhiễm vi rút sởi hoặc chỉ cần qua tiếp xúc gián tiếp trong vòng 2 giờ.
Là một căn bệnh lý có tính chất lây nhiễm rất cao qua việc nuốt hoặc hít hạt dịch tiết đường hô hấp từ người bị nhiễm thông qua hắt hơi hay ho. Virus sởi sẽ lây lan trong không khí và làm nhiễm trùng đường hô hấp, có khả năng gây tử vong rất cao đối với trẻ em suy dinh dưỡng hoặc trẻ em quá nhỏ không thể tiêm vắc xin.
Triệu chứng khi mắc phải bệnh sởi là gì?
Sởi là một căn bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi rút sởi gây nên. Bệnh chủ yếu thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi, hay xảy ra vào mùa đông xuân, tuy nhiên trong nhiều năm gần đây, bệnh sởi xảy ra quanh năm. Vì thế chúng ta cần phải nắm rõ các triệu chứng của bệnh, để phát hiện và chữa trị kịp thời.
Triệu chứng bệnh sởi đối với thể điển hình
Bệnh sởi mà gây nên bởi thể điển hình, quá trình diễn ra hầu hết sẽ theo các giai đoạn như sau:
- Giai đoạn ủ bệnh: thường sẽ từ 7 đến 21 ngày (trung bình 10 ngày).
- Giai đoạn khởi phát: Từ 2 đến 4 ngày với biểu hiện sốt cao, viêm long đường hô hấp trên, viêm kết mạc, hoặc đôi khi có viêm thanh quản cấp. Quan sát có thể thấy hạt Koplik là các hạt nhỏ có kích thước từ 0.5 đến 1mm màu trắng/xám có quầng ban đỏ nổi lên trên bề mặt niêm mạc má (phía trong miệng và ngang răng hàm trên).
- Giai đoạn toàn phát: Kéo dài từ 2 đến 5 ngày, thường sau khi sốt cao 3 hoặc 4 ngày, người bệnh sẽ bắt đầu phát ban, ban hồng dát sẩn. Khi căng da thì tan biến mất và xuất hiện từ sau tai, gáy, trán, mặt, cổ, dần lan đến thân mình và cả tứ chi, ở lòng bàn tay và gan bàn chân cũng có. Khi ban mọc hết toàn thân thì thân nhiệt lại giảm dần.
- Giai đoạn phục hồi: Ban nhạt màu rồi dần chuyển sang màu xám, bong vẩy phấn sẫm màu, để lại những vết thâm vằn da hổ và tự biến mất theo thứ tự như khi xuất hiện. Nếu không xuất hiện biến chứng thì bệnh sẽ tự khỏi và có thể có ho kéo dài 1 đến 2 tuần sau khi hết ban.
Thể không điển hình
Còn ở thể không điển hình, biểu hiện có thể chỉ có sốt nhẹ thoáng qua, viêm long nhẹ, phát ban ít hoặc toàn trạng tốt. Thể này dễ bị bỏ qua nên dẫn đến lây lan bệnh mà không biết.
Tuy nhiên, người bệnh cũng có thể bị sốt cao liên tục, phát ban không điển hình và phù nề tứ chi, bị đau mỏi toàn thân, có viêm phổi nặng kèm theo.
Biến chứng nguy hiểm của bệnh sởi mà bạn chưa biết
Sởi là bệnh truyền nhiễm cấp tính có thể gặp nhiều ở trẻ em và người lớn nếu không có miễn dịch phòng bệnh. Điều đáng sợ nhất của sởi không phải là ban mà chính là các biến chứng.
Bệnh sởi gây biến chứng đường hô hấp
Người bệnh sởi có thể bị mắc các căn bệnh về đường hô hấp, đó gọi là biến chứng. Và căn bệnh thường gặp nhất liên quan đến đường hô hấp đó là viêm thanh quản.
- Giai đoạn sớm: bệnh xuất hiện ở giai đoạn khởi phát, giai đoạn đầu của mọc ban thường mất theo ban, hay có Croup giả, gây ra những cơn khó thở do co thắt thanh quản.
- Giai đoạn muộn: Do bội nhiễm hay do tụ cầu, liên cầu, phế cầu…, xuất hiện sau khi mọc ban. Diễn biến thường nặng hơn, nhu sốt cao vọt lên, ho ông ổng, khàn tiếng, khó thở, mặt tím tái.
Viêm phế quản cũng là căn bệnh biến chứng từ sởi, thường do bội nhiễm, xuất hiện vào cuối thời kỳ mọc ban. Biểu hiện là sốt lại, ho nhiều, bạch cầu tăng, neutro tăng, Xquang có hình ảnh bị viêm phế quản.
Thế nên trong thời gian chăm sóc và điều trị tại nhà, người bị bệnh sởi có các dấu hiệu bất thường như xuất hiện sốt lại hay ho nhiều hơn và có đờm, có biểu hiện chói mắt… thì cần đưa đến cơ sở y tế để được khám lại và xử lý kịp thời.
Biến chứng thần kinh liên quan đến bệnh sởi
Bệnh sởi có thể gây ra biến chứng dẫn đến các căn bệnh liên quan đến thần kinh như:
- Viêm não – màng não: Là biến chứng nguy hiểm nhất, dễ gây tử vong và di chứng cao. Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa bệnh của Mỹ thì cứ khoảng 1.000 trẻ bị sởi thì có một trẻ bị viêm não.
- Viêm màng não: Có thể bị viêm màng não thanh dịch do virus sởi hoặc viêm màng não mủ sau viêm tai do bội nhiễm.
- Viêm não chất trắng bán cấp xơ hóa: Thường gặp từ 2 đến 20 tuổi, xuất hiện muộn sau vài năm, điều này cho thấy virus sởi có thể sống rất nhiều năm trong cơ thể bệnh nhân. Diễn biến bán cấp từ vài tháng cho đến 1 năm. Bệnh nhân sẽ tử vong trong tình trạng tăng trương lực cơ và co cứng mất não.
- Biến chứng đường tiêu hóa: Thường gặp đó là viêm niêm mạc miệng, viêm ruột, cam mã tấu… Bị tiêu chảy cũng thường gặp ở những trẻ bị sởi. Tiêu chảy sau sởi nặng nề hơn và nhiều biến chứng hơn tiêu chảy cấp do virus thông thường.
- Viêm loét giác mạc: Có thể gặp ở trẻ bị suy dinh dưỡng, thiếu vitamin A và có thể gây mù lòa vĩnh viễn
Bệnh sởi lây truyền ra xung quanh như thế nào?
Căn bệnh sởi có thời gian ủ bệnh kéo dài từ 12 đến 15 ngày, có trường hợp lên tới 20 ngày. Thời gian bệnh dễ lây truyền nhất đó là vào khoảng 4 ngày trước khi phát ban cho đến 4 hoặc 5 ngày sau khi phát ban.
Trong đó 4 ngày trước khi phát ban chính là thời kỳ lây truyền mạnh mẽ nhất, vì chính bản thân người bệnh không biết mình đang nhiễm bệnh nên vẫn tiếp xúc bình thường với mọi người xung quanh.
Bệnh sởi lây truyền qua đường hô hấp, do nước bọt của người nhiễm bệnh bắn vào không khí hoặc lây nhiễm khi tiếp xúc trực tiếp với các tiết dịch của người bệnh. Đôi khi bạn có thể lây bệnh một cách gián tiếp thông qua những đồ vật đã dính vi rút gây bệnh.
Vi rút sởi có thể tồn tại ở trong không khí và trên bề mặt 2 giờ, vì thế, một người khỏe mạnh có thể mắc bệnh sởi nếu như ở chung với người nhiễm vi rút sởi hoặc chỉ qua tiếp xúc gián tiếp trong vòng 2 giờ.
Hiện nay bệnh sởi có thuốc điều trị đặc hiệu không?
Hiện nay, bệnh sởi vẫn chưa hề có thuốc điều trị đặc hiệu. Nếu đủ điều kiện chăm sóc và cách ly thì người bệnh có thể tự chăm sóc và điều trị tại nhà. Còn với trẻ nhỏ, cần chú ý không cho trẻ bị bệnh tiếp xúc với các trẻ lành khác. Trẻ bị sởi phải nghỉ học để tránh làm lây lan cho trẻ khác trong lớp học, trong trường.
Vì không có thuốc điều trị đặc hiệu nên các mẹ phải nắm rõ các cách điều trị, vệ sinh thân thể cho trẻ khi mắc bệnh dưới đây để đảm bảo sự an toàn cho con em mình:
- Uống thuốc hạ sốt khi thấy sốt từ 38,5 độ C trở lên, nhỏ mắt bằng nước muối 0,9%, bổ sung thêm vitamin A để dự phòng thiếu vitamin A.
- Vệ sinh thân thể, thay quần áo và vệ sinh môi trường xung quanh, giữ gìn phòng luôn thông thoáng sạch sẽ.
- Không kiêng khem trong chế độ ăn, hãy đảm bảo cho trẻ ăn đầy đủ chất dinh dưỡng, tăng cường thêm các loại hoa quả có màu đỏ, màu cam và uống nhiều nước.
- Người chăm sóc trẻ cần đeo khẩu trang, rửa tay sạch trước sau mỗi lần tiếp xúc. Trẻ còn bú mẹ thì vẫn tiếp tục cho bú và kết hợp chế độ ăn bổ sung hợp lý, chế biến thức ăn mềm để dễ tiêu, nấu chín kỹ, ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày.
- Thời gian người bệnh cần phải cách ly là từ lúc nghi mắc sởi cho đến ít nhất 5 ngày sau khi bắt đầu phát ban.
Phòng ngừa bệnh sởi như thế nào để không mắc phải?
Dưới đây là các cách để phòng ngừa bệnh sởi cho bản thân và cho trẻ:
- Hãy chủ động tiêm vắc xin phòng bệnh sởi đầy đủ, đúng lịch theo hướng dẫn của cán bộ y tế tại cơ sở tiêm chủng, đặc biệt là đối với trẻ em dưới 5 tuổi.
- Áp dụng các biện pháp dự phòng chung như luôn đeo khẩu trang khi đến chỗ đông người hoặc bệnh viện.
- Rửa tay thường xuyên với xà phòng nhất là khi chăm sóc trẻ.
- Giữ nhà cửa luôn thông thoáng, sạch sẽ, đảm bảo vệ sinh.
- Uống đầy đủ nước mỗi ngày.
- Bổ sung nhiều loại thực phẩm có chứa vitamin A như cà rốt, các loại rau xanh thẫm và các loại quả có màu vàng, da cam.
Tuy nhiên, cách để phòng tránh bệnh sởi hiệu quả và lâu dài nhất vẫn là tiêm vắc xin sởi. Đối với trẻ sơ sinh đã nhận được kháng thể miễn dịch từ người mẹ truyền qua nhau thai sẽ có khả năng miễn dịch đến 6 tháng tuổi, nhiều em bé còn lưu giữ kháng thể này cho tới tháng thứ 9.
Từ tháng thứ 9 trở đi thì trẻ cần được bảo vệ bởi vắc xin sởi. Hai mũi vắc xin sởi cần được tiêm khi trẻ đủ 9 tháng tuổi và tiêm lại khi trẻ đủ 18 tháng tuổi.
Kết luận
Trong những năm gần đây, bệnh sởi vẫn có những diễn biến khó lường và thường bùng phát thành dịch nhanh chóng. Nguyên nhân chủ yếu đó là do việc tiêm chủng vắc xin sởi chưa được thực hiện đầy đủ cho tất cả các trẻ em. Vậy nên các bậc cha mẹ hãy chủ động đưa con em mình đi tiêm vacxin ngừa bệnh sởi, để bảo vệ sức khỏe con con và cả cộng đồng.
